Zrobiła karierę w Paryżu lat 30, tworząc modernistyczne budynki i wnętrza, w tym sieć nowoczesnych kin z neonami i drzwiami na fotokomórkę. Sprawdzamy kim była Adrianna Górska de Montaut, siostra słynnej polskiej malarki art déco – Tamary Łempickiej
Urodziła się w Moskwie w 1899 roku. Była o rok młodszą siostrą słynnej malarki art déco – Tamary Łempickiej i jednocześnie najmłodszą córką w zamożnej rodzinie. Ich ojciec, Borys Gurwik-Górski, był Żydem pochodzenia rosyjskiego, a matka Malwina Dekler, Polką. W 1919 roku rodzina wyjechała z Rosji do Paryża.
Chociaż siostry różniły się osobowościami, były sobie bardzo bliskie i wspierały się w życiowych wyborach. To właśnie Adrianna, zachęciła Tamarę Łempicką do pójścia za artystycznym powołaniem i namówiła ją na studia malarskie w Paryżu.
Kobieta z dyplomem architekta
Adrianna Górska rozpoczęła we Francji studia architektoniczne pod kierunkiem modernistycznego architekta Roberta Malleta-Stevensa w École Spéciale d’Architecture de Montparnasse. Była to szkołą prywatna, do której przyjmowane były kobiety i w której kładziono nacisk na techniczne i inżynieryjne aspekty projektowania. W 1924 roku, jako jedna z pierwszych kobiet, otrzymała tu dyplom architekta. Koleżanka ze studiów przedstawiła w tym czasie Adriannie projektantkę o irlandzkich korzeniach – Eileen Gray, której będzie udzielać korepetycji z rysunku architektonicznego.
Adrianna stworzyła tu modernistyczne wnętrze, jasne, z czystymi podziałami przestrzeni i metalowymi balustradami. W głównym pokoju ustawiła lekkie, nowoczesne meble, fotele i krzesła z metalowymi stelażami, a palarnia została wyłożona okładziną z ciemnego, orzechowego forniru. Projekt nie przetrwał, bo po wojnie Tamara Łempicka całkowicie przearanżowała mieszkanie na styl rokoko i otworzyła w nim swoje studio.
Adrianna Górska na szalonym Montparnassie
Mimo silnych więzi i wspólnych zainteresowań, to nie z siostrą, Adrianna stworzy twórczy tandem, lecz z inną Polką, mieszkającą w Paryżu – Sarą Lipską. Obie były emigrantkami polskiego pochodzenia i mieszkały na Montparnassie. Lipska urodziła się w Mławie w 1882 roku (miasto wówczas znajdowało się pod zaborem rosyjskim), w żydowskiej rodzinie o tradycji chasydzkiej.
Dość szybko zaczęły odnosić sukcesy w tętniącym życiem Paryżu latach 20. i 30. XX w. Był to czas, kiedy kobiety zyskiwały coraz większą wolność i niezależność. Po raz pierwszy mogły prowadzić samochody, założyć konto w banku. Właśnie skończyła się pierwsza wojna światowa i powszechnie uważano, że to ostatnia wojna w dziejach. Paryż buzował twórczą energią i awangardowymi pomysłami.
Luksusowe łazienki w stodole
Sara i Adrianna współpracę rozpoczęły od renowacji domu w podparyskim Rambouillet, należącego do amerykanki Barbary Harrison, wydawczyni literatury amerykańskiej we Francji. Wcześniej był to dom farmera z zabudowaniami gospodarczymi. Projektantki dawną stodołę zamieniły na pokój dzienny, jadalnię oraz użytkowe poddasze. Lipska zaprojektowała wnętrza, a Górska była odpowiedzialna za jego przebudowę pod względem architektonicznym. Szczególnie odważnie podeszły do wystroju trzech łazienek. W jednej z nich podłogi i ściany zostały pokryte pomarańczowymi, żółtymi i złotymi mozaikami z elementami miedzianych reliefów. Wannę z kolei obudowano mozaiką w kontrastującym z resztą przestrzeni kolorze niebieskim.
W łazience na piętrze ściany od podłogi do sufitu pokryły murale z motywami dżungli i dzikich zwierząt. Inny pokój kąpielowy zaprojektowano tak, że ściany i podłoga zostały obłożone grubym przemysłowym szkłem. W odróżnieniu, od luksusowych, bogato zdobionych łazienek, sypialnie posiadały skromny wystrój, utrzymane były w stylu funkcjonalizmu lat 20. Projekt zwrócił uwagę krytyków surowym językiem i czystą linią.
Górska i Lipska współpracowały także np. przy tworzeniu modernistycznych wnętrz paryskiego apartamentu markiza Sommi Picenardi, włoskiego muzyka, który podobnie jak Sara Lipska, związany był ze środowiskiem paryskich teatrów i kabaretów. W 1925 roku jego portret namalowała Tamara Łempicka.
Projektantki brały też udział w Wielkiej Wystawie Sztuki i Techniki w 1937 roku w Paryżu. Adrianna Górska została zaangażowana jako kierowniczka budowy i projektantka oświetlenia w polskim pawilonie, zaprojektowanym przez Bohdana Pniewskiego, Stanisława Brukalskiego, Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcę.
Kina z neonami i fotokomórką
Pracując w studiu architektonicznym Molinié i Nicot, Adrianna Górska poznała architekta Pierre’a de Montaut, za którego wyszła za mąż w 1938 roku. W ten sposób zmieniła nazwisko na Adrianna Górska de Montaut i stała się matką dla dwójki jego dzieci, które po latach wspominały, że była ciepłą kobietą o silnym charakterze.
W 1932 wstąpiła do Związku Artystów Nowoczesnych Francji. Miał na to prawdopodobnie wpływ podziw, jaki wzbudzał apartamentowiec zaprojektowany przez nią przy rue Casimir Pinel 3 w 1931 roku. W tych kręgach małżeństwo architektów nawiązało ważne kontakty, które gwarantowały im stałą pracę przez całe lata 30.
Ich innowacyjne rozwiązania dotyczące oświetlenia wnętrz, np. świetliki tuby, a także akustyki i wentylacji sal kinowych, stały się później standardem i dały początek nowoczesnym salom projekcyjnym. Znakiem rozpoznawczym ich realizacji były ponadto ultranowoczesne wówczas drzwi na fotokomórkę.
Tuż przed wybuchem wojny firma Cinéac zaplanowała budowę kina w Warszawie – które zaprojektowane, przez Adriannę Górską i Pierre’a de Montaut zostało otwarte w lecie 1939 roku przy ulicy Marszałkowskiej 111. Małżeństwu udało się wyjechać z Polski pod koniec sierpnia, tuż przed wybuchem wojny.
Adrianna Górska de Montaut mieszkała we Francji aż do śmierci w Beaulieu-sur-Mer, gdzie przez kilka lat pełniła funkcję radnej. Zmarła w 1969 roku.
