Piękno i pragmatyzm. Pragmatyzm i piękno

Podczas XXI Triennale di Milano (2 kwietnia – 12 września 2016) Instytut Adama Mickiewicza prezentuje wystawę polskiego designu, która ukazuje obiekty przez pryzmat dwóch podstawowych kryteriów projektowania: estetyki i użyteczności. Co okaże się ważniejsze: piękno czy pragmatyzm? Pragmatyzm czy piękno?

Projektanci odpowiadają za kreowanie naszej codzienności. To ich projekty, ich decyzje wpływają na jakość naszego życia. Choć nie myślimy o tym na co dzień, wszystko czym się otaczamy jest zaprojektowane. Od lustra, w którym się przeglądamy rano, przez krzesło, na którym siedzimy przy biurku, po lampkę na stoliku nocnym, którą wyłączamy przed snem. Niezaprzeczalnie są to rzeczy użyteczne – przedmioty codziennego użytku. Są to również często rzeczy piękne – specjalnie przez nas wybrane, wpisujące się w upodobaną przez nas estetykę. Użyteczne i piękne, piękne i użyteczne. Czy użyteczność jest źródłem piękna, czy dokładnie na odwrót? Czy wypada dziś mówić o designie w kontekście formy i funkcji?

Tym pytaniom przygląda się wystawa „Piękno i pragmatyzm | Pragmatyzm i piękno”, kuratorowana przez Magdalenę Kochanowską, podczas reaktywowanego triennale designu w Mediolanie. – Pierwsze trzy zasady dobrego designu Dietera Ramsa odnoszą się do innowacyjności, funkcjonalności i estetyki – tłumaczy kuratorka Magdalena Kochanowska. – Polska wystawa opowie o tym, że projektowanie poza tym, że wchodzi w relacje z całym spektrum współczesnych problemów, ma pewne cechy stałe: piękno i użyteczność. Dzięki nim projektanci mogą „przemycać” do naszej kultury codziennej nowe zachowania i wartości: dbałość o tradycję, indywidualizm, trwałość, bardziej świadomy i zrównoważony tryb życia – dodaje Kochanowska.

Prowokacyjnie, zwiedzający sami mogą dokonać wyboru co jest we współczesnym projektowaniu ważniejsze – forma czy funkcja. Na wystawę można wejść z dwóch stron – przez wejście „Piękno” lub przez wejście „Pragamatyzm”. Każdy kolejny obiekt prowadzi widza ścieżką od obiektów zakorzenionych w formie do tych skupionych na funkcji lub vice versa. Niezależnie, od której strony rozpocznie się zwiedzanie, odkryjemy, że polskie projektowanie jest zarówno piękne, jak i użyteczne – choć równowaga między tymi pojęciami bywa zróżnicowana i nie zawsze oczywista.

Takie „podwojone” doświadczanie wystawy jest możliwe dzięki wyjątkowej aranżancji zaprojektowanej przez grupę architektoniczną Centrala. Przygotowany przez nich „przestrzenny relief” nawiązuje do wystawiennictwa Oskara Hansena czy Wojciecha Zamecznika, którzy zrealizowali w Mediolanie eksperymentalne projekty ekspozycyjne w połowie XX wieku.

Koncepcję graficzną wystawy przygotował Kuba Jezierski stosując m.in. kontrastujące ze sobą kroje pisma – piękna typografia epoki Art Nouveau miesza się z współczesnym, utylitarnym liternictwem. Wpisanie tytułu wystawy w kształt okręgu podkreśla współzależność pragmatyzmu i piękna. Kompozycję wypełniają hipnotyzujące, pływające kształty – nie pełnią żadnej funkcji, są czystą emanacją piękna. To chwilowy, żartobliwy triumf formy na funkcjonalnością.

Wystawę otwiera abstrakcyjna animacja Tymka Borowskiego, która zestawia ze sobą dwa sposoby działania. Pierwszy jest ekspresyjny, zmienny, swobodny, nieuzasadniony, drugi zaś jest analityczny, stworzony z konieczności. Pierwszy, skieruje odbiorców do wejścia na wystawę przez hasło „piękne”, drugie z kolei kieruje ich do wejścia „pragmatyzm”. Mimo, że animacja rozdziela te dwie perspektywy, nie stawia ich w opozycji do siebie. To połączenie i równowaga tych dwóch cech stoją za dobrym designem – i nie tylko.

Wybierając hasło „piękno” zobaczymy: dekoracyjne poroże My Dear/Agnieszka Bar, ceramiczną lampę Cyclone/Bartosz Mejor, FIDU Alphabet/Oskar Zięta i Marian Misiak, zestaw talerzy Od dobrobytu, przez odbyt, w niebyt/Karina Marusińska, dekoracyjną tkaninę żakardową Ład/Wiktoria Nowak, fotel RM57/projekt Roman Modzelewski, produkcja VZÓR, lampę LED-ową ze szkła/Jeremi Nagrabecki, zestaw Tripod/Bartosz Mucha, stół Deska do deski/Malafor, młynki do pieprzu Totem/Krystian Kowalski dla tylko. Z kolei wybierając ścieżkę „pragmatyzm” poznamy: system modułowych regałów Prom/Grynasz Studio, rodzinę siedzisk Prop/Nikodem Szpunar, karafki Tapio/Anna Łyszcz, system doświetlania fasad budynków Reflex/Asia Piaścik, maskę do snu polifazowego NeuroOn/Intelclinic, nożyczki kosmetyczne The Black/Renomed, uchwyty łazienkowe Diege/ToDo Product Design, przewodnik dla studentów Akademii Sztuk Pięknych/Zespół Wespół, stołek i lampa Uwolnić Projekt/Bunia.

Wystawa wpisuje się w hasło przewodnie tegorocznego Triennale: „21st Century. Design After Design”. Kuratorzy Triennale w swojej koncepcji zwracają uwagę na to, w jak wiele kontekstów design jest uwikłany. Design jest wrażliwy na wszelkie zmiany kulturowe, społeczne, ekonomiczne i technologiczne, a jednocześnie sam jest czynnikiem kulturotwórczym, wpływa na relacje społeczne, ekonomiczne, i na wdrażanie nowych technologii.

Wystawa odbywa się w ramach programu promocji polskiego designu na świecie koordynowanego przez Culture.pl.

„Piękno i pragmatyzm | Pragmatyzm i piękno”
2 kwietnia – 12 września 2016
Museo della Permanente
Via Turati, 34, 20100 Mediolan, Włochy