Brazylijskie jagody açaí szturmem podbijają kolejne rynki. Podawane zwykle w postaci lodów, soków czy smoothies, cenione są nie tylko ze względu na swój smak, ale przede wszystkim właściwości odżywcze. Konsumenci ciągle jednak bardzo mało wiedzą o samym owocu, o tym jak jest pozyskiwany, oraz że osoby pracujące przy zbiorze jagód rosnących wysoko na palmach często ulegają wypadkom. W ramach projektu realizowanego przez Fundację The Spirit of Poland, podczas 10 dni spędzonych w społeczności Boa Vista do Acará w Amazonii, zespół projektowy wraz z lokalną społecznością pracował nad problemem bezpieczeństwa przy zbieraniu açaí.
W Amazonii, skąd jagody pochodzą, są one podstawą diety mieszkańców, którzy spożywają je zwykle z tapioką lub jako dodatek do potraw, m.in. z ryb i krewetek. Açaí w postaci lodów czy soków serwowane jest w całej Brazylii, a coraz częściej w kawiarniach całego świata. Ponieważ jagody zawierają witaminy, minerały i aminokwasy, a przede wszystkim duże ilości przeciwutleniaczy, sprzedawane są w sklepach ze zdrową żywnością czy suplementami diety. Wykorzystywane są także jako składnik kosmetyków.
Występujące naturalnie palmy mają zwykle ok. 15 metrów wysokości, a do tego są dosyć smukłymi drzewami. Tradycyjnie peconheiros (zbieracze) wspinali się, aby zebrać wystarczającą ilość pożywienia dla swojej rodziny. Na drzewa wchodzą zwykle bez zabezpieczenia, z nożem za pasem lub między zębami, ze stopami przewiązanymi zwiniętym liściem palmy lub workiem, zwanym pecohna. Zbiór możliwy jest wyłącznie wcześnie rano, gdy słońce nie jest zbyt silne. Ograniczeniem są też opady, w wyniku których pień staje się mokry i uniemożliwia wspinaczkę. Zwiększone zapotrzebowanie na egzotyczne jagody powoduje, że peconheiros wchodzą na palmy znacznie częściej niż dotychczas. Trudne warunki i zmęczenie skutkują coraz większą ilością wypadków.
Przedmiotem projektu prowadzonego w społeczności Boa Vista do Acará była poprawa bezpieczeństwa podczas wspinaczki na palmy. Temat ten był już wcześniej przedmiotem badań różnych instytucji w Brazylii, natomiast poza plantacjami, gdzie zwykle hoduje się niższe drzewa, nie wypracowano do tej pory żadnych konkretnych rozwiązań. – Rozmawiając z peconheiros zrozumiałam, że wspinaczka bez zabezpieczenia jest najszybszym i najskuteczniejszym sposobem pozyskania açaí, a dodatkowo przejawem sprawności fizycznej. Nowe rozwiązania mogą być dla nich ciekawe, ale nie są gotowi na radykalne zmiany. Zaangażowanie społeczności w proces projektowy było zatem ważne z uwagi na jej doświadczenie, ale także poczucie własności projektu – mówi Monika Brauntsch z Fundacji The Spirit of Poland.
– Pracując ze społecznością Boa Vista do Acará z jednej strony sprawdzaliśmy, na ile praktyczne będą rozwiązania stosowane przy projektowaniu dla sportu, w sprzęcie do wspinaczki, arborystyki czy szyszkarstwa, a z drugiej strony kluczowe było bazowanie na lokalnych materiałach i technikach, aby można je łatwo wykonać spopularyzować – dodaje Dorota Kabała, projektantka prowadząca studio We design for physical culture. Kolejne etapy procesu obejmowały testy prototypów przez projektantów, a także przez samych peconheiros. W pracach zespołu projektowego uczestniczyła także młoda brazylijska projektantka, Carolina M.R.S. Menezes.
Wypracowane rozwiązania pozwalają zwiększyć komfort oraz bezpieczeństwo wspinaczki. Respektują one także lokalny kontekst, w którym umiejętności peconheiros mają znaczenie kulturowe. Podczas kolejnych etapów projektu planuje się udoskonalanie istniejących rozwiązań oraz ich popularyzację.
Wystawa przedstawiająca projekt w Amazonii będzie prezentowana premierowo na festiwalu Gdynia Design Days w dniach 30 czerwca – 9 lipca. Więcej na: www.spiritofpoland.pl i www.gdyniadesigndays.eu
