Artystą tegorocznej edycji projektu artystycznego „BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” był Michael Hansmeyer. Na specjalne zamówienie BMW przygotował monumentalną 360-stopniową projekcję multimedialną oraz architektoniczną rzeźbę zaprojektowaną przy użyciu sztucznej inteligencji. Jego wystawa „Digital Grotesque” otworzyła się właśnie w Nowym Teatrze w Warszawie.
Zapraszając do współpracy artystę, architekta i eksperta od sztucznej inteligencji, BMW wykreowało doświadczenie, które bada relacje między człowiekiem, technologią, sztuką i światem. Michael Hansmeyer jest bowiem artystą, który eksperymentuje z programowaniem i sztuczną inteligencją Interesują go nowe możliwości, jakie otwierają się dziś nie tylko w dziedzinie projektowania świata, ale także kreowania piękna.
Sam siebie określa jako twórcę architektury obliczeniowej (ang. computational architecture). Obszarem jego fascynacji jest rozwój programowania i sztucznych inteligencji. Hansmeyer przekonuje, że synergia rozwoju technologii obliczeniowych i produkcyjnych pozwala obecnie tworzyć architekturę o niewyobrażalnych dotąd formach i niespotykanym poziomie szczegółowości, wywołującą dzięki temu zupełnie nowe wrażenia przestrzenne.
– Architektura obliczeniowa zaskakuje, ekscytuje i drażni. Jako przedsięwzięcie zarówno intelektualne, jak i fenomenologiczne dotyczy nie tylko umysłu, ale też wszystkich zmysłów. Powinna być oceniana na podstawie doświadczeń, które generuje, bo wymyka się klasyfikacjom, intryguje i wywołuje indywidualne reakcje – twierdzi artysta.
Według niego złożoność i specyfika projektu nie są już dziś przeszkodą w projektowaniu i produkcji. Są to raczej możliwości, które czekają na zbadanie. Aby w pełni wykorzystać te możliwości, architekci nie mogą już rysować za pomocą myszy w programach CAD ani używać prostych metod parametrycznych. Potrzebna jest abstrakcyjna i otwarta metoda – podejście obliczeniowe, które umożliwia wyprowadzenie form architektonicznych z nadzwyczajnej ilości danych i informacji. Algorytmy pozwalają na tworzenie form architektonicznych o złożoności nieosiągalnej dla człowieka, dzięki czemu mogą powstać zaskakujące struktury, powierzchnie i topografie oferujące tysiące unikalnych perspektyw.
Nie do pomyślenia?
Urodzony w 1973 roku twórca należy do pokolenia, które dorastało wraz z gwałtownym rozwojem technologii cyfrowych i popularyzacją technik komputerowych. Hansmeyer łączył zainteresowania artystyczne i humanistyczne z pasją do programowania i kodowania. W latach 90. pracował na Wall Street, opracowując algorytmy wspomagające transakcje prowadzone przez wielkie instytucje finansowe. Jak wspomina, jedyne, co można zobaczyć na koniec dnia takiej pracy, to abstrakcje, liczby na ekranie. Zatęsknił wiec za bardziej dotykalnym efektem swoich działań i zaczął studiować architekturę na Uniwersytecie Columbia.
Doświadczenie zdobywał w pracowniach takich gwiazd jak Arata Isozaki czy studio Herzog & de Meuron. Sam skłaniał się jednak coraz bardziej ku architekturze eksperymentalnej. Interesowało go, w jaki sposób rozwój technologii redefiniuje na naszych oczach to, co w architekturze jest możliwe do zbudowania, ale przede wszystkim do pomyślenia.
– Architektura jest ściśle związana z inżynierią. Architekci zawsze używają najbardziej zaawansowanych technologii, jakie są dostępne w danym czasie. Jednocześnie wprowadzenie każdej technologicznej innowacji powoduje nie tylko zmiany ilościowe, ale transformuje także sposób, w jaki praktykuje się architekturę. Beton, konstrukcje stalowe, tworzywa sztuczne – każda z tych innowacji poszerzyła wyobraźnię projektantów, stawiając przed nimi pytanie, które nurtuje również mnie: jakie nowe wolności twórcze zdobyliśmy? Czym są rzeczy, które były nieosiągalne wcześniej, a stały się możliwe dzięki innowacjom? – pyta Michael Hansmeyer.
Ogrody jutra
Próbując znaleźć odpowiedź, artysta zajął się kodowaniem i tworzeniem autorskich algorytmów wspomagających projektowanie. W swoich badaniach próbuje wyzwolić się z zagadnienia funkcji i zajmować się formami oraz strukturami w sposób niezależny od tego, czemu mają służyć. Interesuje go, jakie nieznane dotąd formy jesteśmy dziś w stanie wytworzyć.
Wyjaśniając relację między projektantem a wspomagającymi go algorytmami, Hansmeyer używa metafory pracy w ogrodzie. Twórca zakreśla ramy projektu, nie określając jego szczegółów – inicjuje procesy powstawania form, a potem dogląda ich rozwoju, tak jak ogrodnik pielęgnuje zasadzone rośliny. I podobnie jak w wypadku ogrodu, ma do czynienia z całymi rodzinami i gatunkami, które można ze sobą mieszać i krzyżować.
Cyfrowa grota
Hansmeyer wprowadza w kodowane przez siebie procesy także elementy tzw. samouczenia się maszyn. Na podstawie badań reakcji ludzi na pokazywane im projekty komputery uczą się, na które formy odbiorcy reagują żywiej, które bardziej angażują ich uwagę. W ten sposób są w stanie generować formy, które uznajemy za bardziej interesujące i ostatecznie również piękne. Wielowątkowa praktyka artysty rozgrywa się na przecięciu różnych dyscyplin. Budzi zainteresowanie ludzi sztuki, architektów, ale również matematyków i fizyków.
Przykładem przestrzeni, której zaprojektowanie byłoby niewykonalne bez użycia algorytmów i która bez reszty pochłania widza, jest flagowy projekt Hansmeyera, doskonalony przez niego od lat – Digital Grotesque. Artysta pracuje nad każdym jego aspektem – od pisania programów i algorytmów korzystających ze sztucznej inteligencji, przez druk 3D na najwyższym istniejącym poziomie skomplikowania, aż po wymagająca chirurgicznej precyzji pracę rąk, czyli finalne wykończenie instalacji.
Najnowszą odsłonę projektu, stworzoną specjalnie dla „BMW Art Club. Przyszłość to sztuka”, można było oglądać do 22 października 2022 roku na wystawie w Nowym Teatrze w Warszawie. Była to 360-stopniowa projekcja multimedialna oraz architektoniczna rzeźba inspirowana starożytnymi kolumnami i zaprojektowana przy użyciu sztucznej inteligencji.
BMW Art Club. Przyszłość to sztuka
Obliczone na wiele lat działania kulturalne inspirowane przez BMW realizowane są we współpracy z artystami wyznaczającymi nowe ścieżki oraz najważniejszymi polskimi instytucjami kultury. W poprzednich edycjach „BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” uczestniczyli Boris Kudlička i Teatr Wielki – Opera Narodowa oraz Witek Orski wraz z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia w Katowicach. Jako mecenas sztuki BMW realizuje innowacyjne projekty artystyczne na całym świecie – ma na koncie współpracę z najważniejszymi artystami XX wieku, m.in. Andym Warholem, Jeffem Koonsem i Jenny Holzer.
Michael Hansmeyer
Urodzony w 1973 roku artysta, architekt i programista; mieszka i pracuje w Monachium. Bada i praktykuje innowacyjne możliwości związane z wykorzystaniem algorytmów do generowania i wytwarzania form architektonicznych. Hansmeyer tworzy zarówno formy istniejące w rzeczywistości wirtualnej, jak i instalacje, przestrzenie oraz obiekty architektoniczne wytwarzane za pomocą technik drukowania 3D. Twórczość Hansmeyera, którą artysta określa jako architekturę obliczeniową, można umieścić na przecięciu dziedzin projektowania, sztuk wizualnych i kodowania oraz studiów nad uczeniem maszynowym w kontekście poszukiwań estetycznych. Obecnie jest związany z CAAD (Katedrą Komputerowego Wspomagania Projektowania Architektonicznego) na Wydziale Architektury ETH (Szwaj- carskiego Federalnego Instytutu Technologii) w Zurychu.
