W 2019 roku Niemcy obchodzą 100-lecie założenia Bauhausu. Te miejsca i wydarzenia jubileuszowego roku powinieneś znać.
Festiwal inaugurujący rocznicę powstania Bauhausu, który odbędzie się w dniach 16 – 24 stycznia 2019 w berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych, zaprasza w twórczą i eksperymentalną podróż. Chodzi o sztukę i technikę, światło, kolor, dźwięk i ruch. Punktem kulminacyjnym jest instalacja wirtualnej rzeczywistości „Teatr tańca totalnego”, w której relacje między człowiekiem a maszyną badane są poprzez taniec.
W jubileuszowym roku zostaną otwarte aż dwa nowe muzea Bauhausu. Od 6 kwietnia Muzeum Bauhausu w Weimarze pokaże najstarszą na świecie kolekcję dzieł warsztatowych. Od 8 września zwiedzający Muzeum Bauhausu w Dessau będą mogli zapoznać się z rozwojem technik wytwarzania przedmiotów obrabianych. „Nasza kolekcja pokazuje głównie codzienne życie szkolne”, mówi dyrektorka Claudia Perren. Pod nazwą „Bauhaus – miejsce eksperymentów” muzeum prezentuje historię klasyki Bauhausu na podstawie prototypów i rysunków.
12 kwietnia 2019 roku Weimar obchodzi 100-lecie istnienia Bauhausu. W 1919 roku architekt Walter Gropius przejął kierownictwo nowej Państwowej Szkoły Bauhaus i jako nauczycieli w szkole artystycznej udało mu się zatrudnić takich artystów jak Lyonel Feininger, Johannes Itten, Gerhard Marcks, Paul Klee, Oskar Schlemmer i Wassily Kandinsky.
Jeśli nie chcesz podróżować, możesz również zajrzeć do szkoły artystycznej, siedząc na kanapie. „Nowy czas” („Die neue Zeit”) to nazwa pierwszego niemieckiego serialu o założycielu Bauhausu Walterze Gropiusie. Emisja w telewizji rozpocznie się jesienią 2019 roku. Akcja toczy się w Weimarze na początku lat 20. ubiegłego wieku i opowiada historię Bauhausu. Fabuła skupia się na wątku miłosnym między Gropiusem (August Diehl) a jego studentką Dörte Helm (Anna Maria Mühe).
„Uczenie się od”, „Odpowiadające”, „Odchodzenie od”. Pod tytułem „Bauhaus Imaginista” cztery wystawy w Chinach, Japonii, Rosji i Brazylii pokazały już wpływ Bauhausu w różnych krajach i regionach. Warsztaty w Indiach, Maroku, USA i Nigerii były uzupełnieniem trasy. W okresie 15 marca – 10 czerwca 2019 w berlińskim Domu Kultur Świata odbędzie się wielka wystawa finałowa.
Zainspirowani Bauhausem
Bauhaus to uczelnia artystyczno-rzemieślnicza powstała w Weimarze z połączenia Akademii Sztuk Pięknych i Szkoły Rzemiosł Artystycznych w 1919 r., później od 1925 r. działająca w Dessau i w latach 1932–1933 w Berlinie. Została utworzona przez Waltera Gropiusa. Określenie Bauhaus używane bywa również potocznie i nieściśle jako nazwa stworzonego przez nią kierunku architektonicznego jako jednego z prądów w obrębie niemieckiego modernizmu, przy czym sporne jest, czy można mówić o szkole Bauhausu jako dającym się jednoznacznie określić jednolitym zjawisku.
Bauhaus od dawna jest mitem, ale w żadnym razie nie instytucją wczorajszego świata. Do dziś wpływa na sztukę, projektowanie i architekturę. W 1919 roku architekt Walter Gropius powołał do życia w Weimarze nowe centrum kształcenia artystów, architektów i projektantów. Znani artyści, tacy jak Lyonel Feininger czy Johannes Itten, Wassily Kandinsky i Paul Klee, przyciągali studentów z całej Europy. Bauhaus już od początku był jednak czymś więcej niż tylko szkołą „dobrej formy” w rzemiośle lub technologii. Był to wielki eksperyment, trochę utopii, który podjął wszelkie społeczne i polityczne pytania tamtych czasów i potraktował je z pasją, werwą i radykalizmem.
Szkoła zawsze była konfrontowana z klimatem populizmu i stałych resentymentów. Bauhaus musiał zatem dwukrotnie się przenosić: w 1925 z Weimaru do Dessau i w 1932 z Dessau do Berlina. Z każdym przemieszczeniem zmieniała się orientacja artystyczna i program. Podczas gdy okres weimarski naznaczony był „powrotem do rzemiosła” i zderzeniem prądów artystycznych, takich jak ekspresjonizm, dadaizm, konstruktywizm i abstrakcja geometryczna, fazę w Dessau charakteryzowała idea „jedności sztuki i technologii”. Styl Bauhausu, jednolite spojrzenie na sztukę, architekturę i wzornictwo, nigdy jednak nie istniał, chociaż forma, charakteryzująca się precyzją i kartezjańską przejrzystością, jest dziś chętnie i wyłącznie kojarzona z Bauhausem. Ale to nie jest takie proste. Bauhaus był zawsze w ruchu i pełen zmian, interdyscyplinarny warsztat idei, które nawet po 100 latach i różnych przemianach nadal są żywe. Nawet jeszcze dziś innowacyjne podejścia i pomysły Bauhausu są przetwarzane, dalej rozwijane i modyfikowane w architekturze, wzornictwie, sztuce i designie.
Bauhaus jest ucieleśnieniem wolności
Claudia Perren, dyrektorka Fundacji Bauhaus w Dessau, wyjaśnia, dlaczego Bauhaus do dziś inspiruje ludzi kreatywnych:
– Bauhaus został założony po I wojnie światowej w celu znalezienia nowych form życia. Na przykład w Dessau zaczęto budować prototypy, które umożliwiłyby klasie robotniczej posiadanie własnego domu. Bauhaus wywarł bezpośredni wpływ na społeczeństwo poprzez projekty mieszkaniowego budownictwa socjalnego. Jest to zatem nie tylko model twórczości, ale także model społeczny i ekonomiczny. Bauhaus był wyraźnie polityczny. Opierał się na podstawowym rozumieniu demokracji i pozwalał na różne opinie. Zawsze było to miejsce wielkiego dyskursu i debaty. Takie są też nasze oczekiwania w stosunku do Bauhausu w Dessau. Bauhaus zawsze był miejscem wielkiego dyskursu i debaty.
Bauhaus istniał tylko przez 14 lat. był przede wszystkim transdyscyplinarny i międzynarodowy. Młodzi ludzie z całego świata studiowali w Bauhausie, a następnie wracali do swoich krajów lub przenosili się dalej. W rezultacie Bauhaus od samego początku rozwijał się w różnych aspektach międzynarodowych, a jednocześnie jego idee, techniki, metody i praktyki rozprzestrzeniały się coraz bardziej na cały świat. Dziś nie tylko projektanci i architekci sięgają do idei Bauhausu, lecz również aktorzy, muzycy i fotografowie postrzegają go jako źródło inspiracji.
Co mnie urzeka w Bauhausie? To, co rzeczywiście mnie najbardziej fascynuje, to międzynarodowość. Dorastałam w Berlinie Wschodnim i miałam 17 lat, gdy upadł mur. Następnie mieszkałam w Zurychu, Nowym Jorku i Sydney, zanim przeprowadziłam się z rodziną do Dessau. Dzięki swojemu międzynarodowemu charakterowi Bauhaus jest dla mnie ucieleśnieniem tej wolności. Z drugiej strony jest też wyrazem wczesnej formy równouprawnienia. Wprawdzie w Bauhausie kobiety nie zawsze miały łatwo, ale na początku XX wieku otrzymały możliwość studiowania w Bauhausie. Są to bardzo współczesne założenia, którymi zajmujemy się do dziś.
Śladami Bauhausu
100 lat po założeniu szkoły artystycznej w wielu miejscach w Niemczech można jeszcze przeżyć Bauhaus. Przedstawiamy najważniejsze obiekty.
• Alfeld an der Leine położone jest w zachodniej części Niemiec. I choć to dolnosaksońskie miasto wyróżnia się zabudową z muru pruskiego, sławę zawdzięcza jednak zabudowaniom fabrycznym zakładów Fagus. Był to pierwszy projekt Waltera Gropiusa, który pozwolił mu w 1911 r. rozpocząć samodzielną działalność jako architekt. 100 lat później ten oryginalny, zapowiadający nadejście stylu modernistycznego zabytek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
• Weimar. Rewolucja projektowa rozpoczęła się właśnie tutaj, w mieście Goethego i Schillera. W 1919 roku w Weimarze architekt Walter Gropius założył państwową szkołę Bauhaus. Na zaprojektowanej przez Henry’ego van der Velde uczelni artystycznej Bauhaus wykładali światowej sławy artyści jak Paul Klee, Wassily Kandinsky i Lászlo Moholy-Nagy. Najważniejszym obiektem wystawy Bauhausu z 1923 roku jest dom modelowy Haus Am Horn, który od 1996 r. znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. W Weimarze działa też Muzeum Bauhausu.
• Gelmeroda. Wioska Gelmeroda w okolicy Weimaru jest nierozerwalnie związana z artystą Bauhausu Lyonelem Feiningerem. Dziś można podążać jego śladami po szlaku rowerowym jego imienia, na przykład do kościoła Feiningera. Budowla ta była bez wątpienia ulubionym motywem tego niemiecko-amerykańskiego malarza.
• Probstzella. W lesie turyńskim, 70 km na południe od Weimaru, stoi jeden z najważniejszych kompleksów budowlanych Bauhausu w Turyngii: architekt Alfred Arndt wzniósł tu Dom Ludu (Haus des Volkes – 1925-1927), którego wystrój wnętrz zainspirowała w pełni idea Bauhausu. Nawet tkaniny, meble, lampy i klamki do drzwi wykonane zostały w warsztatach Bauhausu.
• Jena. Artyści z Bauhausu już wcześnie obrali sobie to miejsce na realizację i prezentację swoich pomysłów. W położonym niedaleko Weimaru mieście uniwersyteckim zrealizowano także pierwszy projekt w stylu Bauhausu: Teatr Miejski w Jenie (1921-22). Chociaż nie istnieje on już w formie zaprojektowanej przez Waltera Gropiusa, oba zachowane w ich pierwotnym stanie i pieczołowicie odrestaurowane budynki Haus Auerbach i Haus Zuckerkandl stanowią przykłady kierunku architektonicznego Bauhausu w Jenie.
• Dessau. Zaprojektowany przez Gropiusa i otwarty w 1926 roku w Dessau budynek Bauhausu jest kamieniem milowym architektury modernizmu. Obecnie Bauhaus Dessau – Centrum Projektowania jest znowu miejscem aktywnej działalności w zakresie eksperymentalnego projektowania, badań i nauczania. Według projektów Gropiusa w latach 1925/26 zostały wzniesione także domy mistrzów Dessau. Oznaki nurtu Bauhausu odnajdujemy w budynkach restauracji turystycznej Kornhaus, historycznego Urzędu Pracy czy też osiedla mieszkaniowego Törten z budynkiem użytkowym, galeriowcem i domem ze stali.
• Berlin. Materiały poglądowe na temat najważniejszej szkoły wzornictwa, architektury i sztuki XX wieku oferuje archiwum Bauhausu w Berlinie. Posiada ono największą kolekcję poświęconą historii i wpływowi Bauhausu – od lampy w stylu Bauhausu (Bauhauslampe), poprzez fotel ze stalowych rurek Marcela Breuera aż po tapetę w stylu Bauhausu (Bauhaus-Tapete). Na terenie miasta można zobaczyć jeszcze więcej przykładów nowoczesnego stylu budownictwa Neues Bauen. Należą do nich np. domy Gropiusa przy Zehlendorfer Fischtal (1928) czy też dom mieszkalny: Haus Lemke (1933) w berlińskiej dzielnicy Alt-Hohenschönhausen, zrealizowany jako ostatni projekt Miesa van der Rohe w Niemczech przed jego emigacją do USA.
• Krefeld. Również Haus Lange i Haus Esters (Ludwig Mies van der Rohe, 1927) należące do dzielnicy willowej w Krefeld po dziś dzień oddają w imponujący sposób ideologię Bauhausu. Eleganckie wille bliźniacze należą do muzeów sztuki miasta Zagłębia Ruhry.
• Stuttgart. Na południu Niemiec znajduje się słynne osiedle Weißenhof (Weißenhofsiedlung) zbudowane w 1927 roku przez Niemiecki Związek Twórczy (Deutscher Werkbund) pod kierunkiem Ludwiga Miesa van der Rohe. Muzeum Weißenhof w Stuttgarcie, które mieści się w domu bliźniaczym zaprojektowanym przez Le Corbusiera oferuje zainteresowanym zarówno spotkanie z historią architektury osiedla jak i zwiedzenie „wystawy spacerowej“.
Więcej na:
www.deutschland.de
www.bauhaus-online.de
www.bauhaus-2019.de
www.bauhaus100.de
