Żakard „Orlęta Olimpijskie” jest jedną z wielu lnianych tkanin dekoracyjnych z motywem orła, które w dwudziestoleciu międzywojennym zaprojektował Lucjan Kintopf. Makaty i tkaniny okładzinowe na ściany oraz meble, wytwarzane na drewnianych krosnach żakardowych w Spółdzielni Artystów „Ład”, stały się specjalnością tej wytwórni. Zdobiły wiele wnętrz prywatnych i użyteczności publicznej, a dzięki nowej technice, pozwalającej na szybsze i tańsze wykonanie, były bardziej dostępne niż pracochłonne kilimy i gobeliny.
W warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych już w 1923 roku wprowadzono program, który uwzględniał „sztukę stosowną” do przemysłu – nauczano na przykład meblarstwa, projektowania wnętrz, tkania na warsztatach kilimowych i żakardowych. Trzy lata później na uczelni stworzono Spółdzielnię Artystów „Ład”, w której skład weszli wykładowcy (Wojciech Jastrzębowski, Józef Czajkowski, Karol Stryjeński i Karol Tichy) oraz studenci (wśród nich Lucjan Kintopf).
Zrzeszenie miało na celu projektowanie i wyrób przedmiotów wyposażenia wnętrz „z dążeniem do doskonałości formy, surowca i wykonania”. Ambicją Ładowców było tworzenie harmonijnych i tradycyjnie polskich wnętrz z elementami tak ludowymi, jak i w stylu dworkowym. Mówiło się o meblach w stylu ładowskim, wykonanych z krajowych gatunków drewna i o stylistyce nawiązującej do kubizmu, a także o uproszczonych liniach z zaakcentowaniem bryły w konstrukcji. Dekoracja zarówno w meblach, jak i na tkaninach była oszczędna, geometryzująca – ornament układano z usłojenia drewna, często wynikał on też z konstrukcji czy splotu tkaniny. Do tkania używano skupowanego w kraju lnu albo wełnianej przędzy, barwionych naturalnymi metodami.
Żakard
Tkaniny żakardowe z „Ładu” wystawiano i nagradzano na wielu wystawach w kraju i za granicą, organizowanych między innymi przez Spółdzielnię, Instytut Propagandy Sztuki czy Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej Wśród Obcych. Wykonywano je na zamówienie lub sprzedawano w sklepie firmowym „Ładu” mieszczącym się w Warszawie w Hotelu „Europejskim”. Otworzony w 1931 roku, handlował: meblami, tkaninami żakardowymi, kilimami, ceramiką, metaloplastyką, a pełniący dyżury projektanci udzielali porad w zakresie urządzania wnętrz.
Wśród najbardziej poszukiwanych produktów były tkaniny żakardowe. Stosowano w nich nici lniane, wełniane, lniano-wełniane i jedwabne. Wzory były graficzne, o czytelnym rysunku, z motywami geometrycznymi w układach kratownicowych, a ornamenty roślinne mocno uproszczano. W tkaninach do wnętrz reprezentacyjnych umieszczano stylizowany motyw orła. Subtelna gra kolorów i delikatny wzór czyniły je pożądanym elementem wnętrza. W domach meblującej się inteligencji, na służących do kameralnych spotkań stolikach, pojawiły się „ładowskie” serwety, na tapczanach – żakardowe narzuty, a w drzwiach i oknach – podobne kotary.
W latach 30., w czasie wielkiego kryzysu, Ładowcy projektowali głównie wyposażenie wnętrz reprezentacyjnych, na przykład Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Związku Zawodowego Kolejarzy, Aeroklubu RP, Teatru Ateneum czy polskich placówek dyplomatycznych. Niestety, dorobek Spółdzielni przetrwał II wojnę światową tylko w nielicznych mieszkaniach. We wrześniu 1939 roku zniszczone zostały wszystkie wzory, projekty tkanin oraz krosna. Po wojnie prace rozpoczęto od nowa; produkowano tkaniny okładzinowe na ściany do odbudowujących się siedzib ministerstw, teatrów i kin. W całym okresie działalności tkalni żakardowej „Ładu” powstało 816 wzorów tkanin, w tym 206 przed wojną i 610 po wojnie.
Lucjan Kintopf
Lucjan Kintopf rozpoczął edukację artystyczną w 1917 roku w Szkole Sztuk Zdobniczych, a następnie kontynuował ją w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Uzyskał uprawnienia do wykonywania zawodu nauczyciela rysunku, projektował napisy, znaki, druki reklamowe, a także dekoracje sal balowych nazywane „architekturą z bibułki”. W 1925 roku został nauczycielem w Szkole Instruktorów Przemysłu Ludowego TPPL, gdzie prowadził kursy rysunku, kompozycji tkackich, kilimkarskich i koszykarskich. W siedzibie Towarzystwa na Tamce utkał pierwsze lniane tkaniny na wzór wileńskich, a zachwycony szlachetnością tego surowca pozostał mu wierny przez wiele lat.
Od 1926 roku był związany ze Spółdzielnią „Ład” – kilkakrotnie obejmował w niej stanowisko dyrektora lub kierownika artystycznego. Jednocześnie do 1938 roku był pedagogiem na warszawskiej ASP, kierował Szkołą Sztuk Zdobniczych, a następnie Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu, gdzie wprowadził do programu „studium tkactwa przemysłowego”. Uznany za doskonałego znawcę techniki żakardowej, kładącego duży nacisk na znajomość splotów i ich kombinacji, sam początkowo zdobywał i doskonalił umiejętności techniczne: rysunku na kratkowanym papierze czy „wybijania” perforowanych kart niezbędnych do zapisania wzoru, a potem tkania.
Do najbardziej znanych kompozycji Kintopfa z tego okresu należą porównywane do słynnych pasów kontuszowych „Rózgi” (1925). Była to jego pierwsza tak popularna tkanina żakardowa, sprzedawana w „Ładzie” w tysiącach metrów i w wielu koloryzacjach. Kintopf zaprojektował również żakardy: „ZZK”, „Kłosy”, „Pionowe Drzewa/Sosna” oraz cały cykl z orłami. Po wojnie objął Zakład Tkactwa w poznańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych. Współpracował z Wandą Telakowską w komisjach kwalifikacyjnych w Biurze Nadzoru Estetyki Produkcji, a później w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego, sprawował nadzór artystyczny w Radzie Nadzorczej „Ładu”, a także w poznańskiej spółdzielni „Forma”. Przez cały czas projektował wnętrza, meble, makaty i narzuty żakardowe. W 1950 roku, w ramach reformy szkolnictwa artystycznego, studia tkackie zostały przeniesione na łódzką uczelnię, gdzie Kintopf rozpoczął kształcenie nowego pokolenia twórców tkanin żakardowych.
Orlęta Olimpijskie
Tkanina „Orlęta Olimpijskie”, prezentowana i nagrodzona pamiątkowym medalem podczas XI Letnich Igrzysk w Berlinie w 1936 roku, to po mistrzowsku skomponowana, mięsista, zwarta i dynamiczna makata w ciepłej miodowo-złotej kolorystyce. Przy brzegach zakończona jest sylwetami dwóch małych orląt o uniesionych, ledwo upierzonych skrzydłach. Kompozycyjnie przypomina układ pasa słuckiego. Inna, wielkoformatowa makata z wykorzystaniem takich samych orlich sylwet, zszyta z kilku brytów, nosi wytkaną dedykację olimpijską z datą 1936. Tkaniny: „Małe Orlęta”, „Orły Duże”, „Orły Sejmowe”, „Krata z Orłów” stosowano jako dekorację w wielu ważnych obiektach, takich jak: Sejm RP (1934), aula Szkoły Morskiej w Gdyni (1932), Polski Instytut Współpracy z Zagranicą (1938) i Dom Polaków z Zagranicy (1939).
Wraz z innymi żakardami „Ładu” podróżowały po całym świecie, przyczyniając się do licznych nagród przyznawanych zarówno samemu Kintopfowi, jak i Spółdzielni – były wśród nich między innymi: Nagrody Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1930), Złoty Medal Ministra Przemysłu i Handlu (1934) oraz Grand Prix na wystawie paryskiej 1937 roku. Makatę „Orlęta Olimpijskie” oraz „Rózgi” możemy zobaczyć w Galerii Wzornictwa Polskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie.
