Brutalistyczna forma szeregu drewnianych chat przy pierwszym kontakcie wzbudza niepokój. Ustawione jeden za drugim segmenty zderzają się ze sobą, rozpadają, naznaczone są kataklizmem i bolesną historią. Rzeźbiarska bryła Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie to architektoniczny symbol pacyfikacji dokonanych w Michniowie i innych polskich wsiach w 1943 roku, podczas II wojny światowej.
Projekt Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich pierwotnie powstał w 2009 roku. Zespół kierowany przez Mirosława Nizio (Nizio Design International) zdobył wówczas pierwszą nagrodę w konkursie ogłoszonym przez Muzeum Wsi Kieleckiej. Po blisko 13 latach, 12 lipca 2021 roku, w 78. rocznicę pacyfikacji Michniowa, Mauzoleum zostało oficjalnie otwarte.
Inspirująca moc destrukcji
Całość zaprojektowanego kompleksu liczy ponad 16000 metrów kwadratowych. Zarówno architektura, jak i wnętrze Mauzoleum oraz prezentowana tu wystawa są symbolem represji, jakie dotknęły ponad 800 polskich wsi w trakcie II wojny światowej i czasów okupacji.
Monolityczną bryłę Mauzoleum tworzy 11 segmentów nawiązujących swoją formą do archetypowej wiejskiej chaty. Aby jeszcze lepiej oddać charakter miejsca, całość zabudowań wykonano z betonu, na którym odciśnięto słoje drewna.
Zapach stali i palonych chat
Zwiedzanie rozpoczyna się od pięciu segmentów zamkniętych. Przez przeszklenia oraz rozprucia w konstrukcji widoczne są tutaj otaczające budynek modrzewiowe krzyże, których kształt i symbolika zainspirowała formę przepruć.
Pełna ekspresji architektura i celowa, postępująca degradacja bryły tworzą unikatowy nastrój miejsca, jednocześnie prowadząc widzów biegiem destrukcyjnej historii. Narratorami opowiadającymi o skutkach pacyfikacji są tutaj ofiary i ludzie stojących za rozkazami. Przechodząc przez kolejne części obiektu, zwiedzający docierają do zgliszczy. Beton, czarna stal, drewno ze starych zabudowań, które sprowadzono na potrzeby budowy z okolicznych wsi, to materiały dominujące we wnętrzu Mauzoleum, a jednocześnie stanowiące nośnik dla ekspozycyjnej narracji. Widz odczuwa wypełniający wnętrze, niepokojący zapach stali i sczerniałego, opalanego drewna. Wielkoformatowe rzeźbiarskie obiekty o nieregularnych kształtach przypominających zgliszcza chat, to jeden z elementów prezentacji muzealnego kontentu. Na część obiektów nałożono blachy z czarnej stali z nadrukami poświęconymi historii pacyfikacji.
Prócz nowo otwartego budynku Mauzoleum na terenie muzeum znajdziemy również mogiłę pomordowanych mieszkańców Michniowa, kaplicę św. Małgorzaty, Dom Pamięci Narodowej (pełniący funkcję administracyjną i wystawienniczą) oraz Pietę Michniowską.
Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich. Mauzoleum ku pamięci 817 spacyfikowanych wsi
Michniów został spacyfikowany przez niemieckie oddziały policyjne w dniach 12 i 13 lipca 1943 roku, za pomoc udzieloną partyzantom Armii Krajowej. W czasie dwudniowej pacyfikacji zginęło co najmniej 204 mieszkańców wsi (102 mężczyzn, 54 kobiety i 48 dzieci w wieku od 9 dni do 15 lat), w większości spalonych żywcem. Dziewięć osób zostało aresztowanych i wywiezionych do obozu KL Auschwitz. Ponadto 18 kobiet zostało wysłanych na roboty przymusowe do Rzeszy. Cała wieś została doszczętnie spalona.
Mauzoleum w Michniowie jest muzeum historyczno-martyrologicznym, którego głównym celem jest zachowanie pamięci o 817 spacyfikowanych w czasie II wojny światowej wsiach polskich.
Więcej na: www.nizio.com.pl i www.martyrologiawsipolskich.pl
