Był synem kamieniarza. Studiów architektonicznych nigdy nie ukończył. Nie z braku talentu, ale z powodu konfliktowej natury. Gdy na trzecim roku wyleciał z politechniki, wypłynął do Stanów Zjednoczonych, gdzie zarabiał na życie jako pomywacz, kreślarz, gazeciarz, ale szybko zrozumiał, że to właśnie architektura będzie jego przeznaczeniem. Dziś uważamy go za prekursora modernizmu, twórcę nowoczesnej koncepcji architektury i jednego z najbardziej znanych przedwojennych architektów, takich jak Ludwig Mies van der Rohe, Le Corbusier i Frank Loyd Wright. „Ornament i zbrodnia” ogłosił z czasem. Architekt Adolf Loos to jeden z najbardziej przekonujących bojowników o prostotę i funkcjonalność w architekturze. My odwiedziliśmy wnętrza, które urządzał bogatym mieszczanom w czeskim Pilźnie.
Loos był nie tylko praktycznym architektem, ale także znaczącym teoretykiem architektury i do pewnego stopnia filozofem. Urodził się w 1870 roku w Brnie. Jego rodzice mieli kamieniołom i zakład kamieniarski. Doświadczenie wyniesione z rodzinnego biznesu przydało mu się z czasem w projektowaniu, w którym wykorzystywał m.in. szlachetne materiały. Architekturę studiował w Dreźnie, ale nauki nie dokończył – nie z uwagi na brak talentu, lecz z powodu konfliktów z nauczycielami. Młody Loss nie chciał przejąć rodzinnej firmy i w 1893 roku matka, przed którą chciał uciec z uwagi na liczne utarczki, kupiła mu bilet w jedną stronę do Ameryki, pod warunkiem, że zrzeknie się praw do majątku i więcej się nie zobaczą. Stany Zjednoczone, które w okresie jego pobytu (1893-1896) bardzo dynamicznie się rozwijały znacząco wpłynęły na jego przyszłą postawę wobec architektury.
W 1886 roku Loos wrócił do Wiednia i podjął pracę w biurze architektonicznym Karla Mayredera, ówczesnego szefa urzędu ds. urbanistyki miasta. Zwracał na siebie uwagę radykalnymi poglądami, co zainteresowało członków postępowej burżuazji wiedeńskiej i dało mu pierwsze zlecenia. Już rok później założył własne biuro projektowe, którego pierwszą realizacją było wnętrze Café Museum, które z uwagi na brak ornamentów zastało przezwane Café Nihilism. Związany był z Secesją Wiedeńską, ale szybko rozstał się z nią, zostając jej krytykiem. Już wtedy zaczął publikować swoje teoretyczne przemyślenia na temat architektury. Najbardziej znaną z tych publikacji był jego esej „Ornament i zbrodnia”, która dosłownie zmienił historię architektury. Adolf Loos radykalnie odrzucił wszelkie sztuczne elementy dekoracyjne zarówno na elewacjach, jak i we wnętrzach. Zamiast niepotrzebnych ornamentów najwyższą wartość przywiązywał do układu wnętrza i planu przestrzeni.
Najbardziej znaną realizacją Loosa jest wielofunkcyjny dom handlowy Goldman & Salatsch (1910) w Wiedniu. Budynek, ukończony po raz pierwszy w historii z gładkimi fasadami i bez żadnych elementów dekoracyjnych, wywołał w tym czasie ogromny skandal – największym jego krytykiem był ówczesny cesarz Franciszek Józef I. Dziś, jak to zwykle w takich przypadkach bywa, kamienica jest cennym zabytkiem i przypomnieniem początków nowoczesnej architektury. Inną bardzo znaną realizacją Loosa jest willa Müllerów w Pradze, gdzie architekt wdrożył swoją teorię „Raumplanu” – przestrzeń domu nie została podzielona na jednakowe piętra, ale rozczłonkowana na przestrzenno-funkcjonalne „sześciany” – osie widokowe poszczególnych izb obiektu przecinały się na różnych płaszczyznach. I ten projekt był bardzo krytykowany. Na zarzuty, że dom jest surowy, Loos odpowiadał, że stawia go dla inwestora, a nie krytyków.
Loos projektował przede wszystkim budynki mieszkalne, ale wśród jego realizacji znajdują się również bar, kawiarnia, domek górski oraz liczne wnętrza, szczególnie te w czeskim Pilznie, tworzone w latach 1907-1932.
Na początku XX wieku Pilzno było prężnie rozwijającym się miastem przemysłowym słynącym nie tylko z browarnictwa. Największymi zakładami w mieście były na ten czas fabryki Škoda, największy tego typu kompleks w całym ówczesnym Imperium Austro-Węgierskim. Oczywiście oznaczało to wielki boom budowlany, który został wzmocniony po ustanowieniu Republiki.
Oprócz tych dużych, w mieście istniało kilkanaście innych mniejszych fabryk. Wiele z nich było własnością dobrze wykształconej społeczności żydowskiej w Pilznie, jak rodzina Hirschów, która była właścicielem zakładów wytwarzających drut. W 1907 roku Vilém Hirsch i jego żona Marta spotkali się z architektem Adolfem Loosem w Wiedniu i byli pod wielkim wrażeniem jego realizacji. Rodzina Hirscha poprosiła go o stworzenie projektu przebudowy apartamentu, który znajdował się na pierwszym piętrze ich domu przy ulicy Plachého 6. I był to początek długiej serii projektowania kolejnych apartamentów, które tworzone były na zasadzie polecenia w coraz to nowych kamienicach żydowskich w Pilźnie. Loos stworzył łącznie 13 mieszkań, z czego po dziś dzień zachowało się osiem. Są w bardzo różnym stanie, gdyż po II wojnie światowej wszystkie zostały znacjonalizowane i oddane miastu, które to przekazało je na cele komunalne. W ostatnich latach miasto postanowiło jednak o nie zadbać i dzięki temu cztery wnętrza można zwiedzać. To apartament rodziny Krausa, apartament doktora Vogla, dom Brummela i dom Semlerów. Zleceniodawców Loos traktował indywidualnie – uważnie obserwował ich życie, wykonywane zawody i to, jak spędzają czas wolny. Architekt twierdził jednak, że mieszkanie powinno być nie tylko funkcjonalne, lecz także ładne i choć ornamentami gardził, to uwielbiał drogie gatunki drewna, najlepsze marmury, orientalne dywany i ogromne lustra.
Realizując wnętrza Adolf Loos stał się bardzo majętnym człowiekiem. Pieniądze jednak trwonił na kolejne żony, kochanki i prostytutki. Sam rezydował głównie w drogich hotelach. Mieszkanie miał tylko w Wiedniu. Składało się z jednego pokoju i sypialni…
Adolf Loos
Adolf Franz Karl Viktor Maria Loos (ur. 10 grudnia 1870 w Brnie, zm. 23 sierpnia 1933 w Wiedniu) – austriacki architekt tworzący w okresie panowania secesji, prekursor modernizmu, teoretyk i publicysta. Działał na obszarze dawnych Austro-Węgier oraz w Stanach Zjednoczonych i we Francji. W 1908 roku wydał swoje dzieło „Ornament i zbrodnia”, w którym dowodził zbędności dekoracji w architekturze. Występował przeciwko malarskiemu traktowaniu architektury i wieszczył secesji rychłe utonięcie w zbędnej ornamentyce. Siła oddziaływania jego projektów polegała na dobrych proporcjach i harmonijnym grupowaniu otworów drzwiowych i okiennych. Więcej na: www.adolfloosplzen.cz , www.visitplzen.eu i www.czechtourism.cz
