Modernistyczny pawilon w malowniczej scenerii prowansalskiej winnicy Château La Coste to ostatni zrealizowany projekt, który narysował Oscar Niemeyer. Budynek otwarto 12 lat po śmierci brazylijskiego mistrza architektury.
Jeszcze w 2020 roku właściciel fabryki tramwajów Kirov w Lipsku z dumą twierdził, że 40-metrowa betonowo-szklana kula, przyczepiona do górnego rogu jednego z jego budynków i mieszcząca kantynę dla pracowników, jest ostatnim projektem Niemeyera. Zamówił ją w 2011 roku i mimo że architekt, który zmarł rok później, nie doczekał się jej realizacji – doszła do skutku dziesięć lat później. Jak się okazuje Paddy McKillen, założyciel hotelu Château La Coste, ukończył właśnie kolejny „ostatni projekt Niemeyera”, zamówiony u słynnego architekta dwanaście lat temu.
Walec i łza
Jair Valera, asystent, który pracował dla maestra płynnych form od 1974 roku, odwiedził w jego imieniu Château La Coste w 2010 roku. Obszedł teren, wybrał lokalizację i wrócił do Brazylii, aby przedstawić Niemeyerowi cztery lub pięć propozycji. Ostatecznie pawilon stanął na gruntach chronionych przez lokalne władze jako rolne, przez co uzyskanie niezbędnych pozwoleń wymagało długotrwałych starań.
Château La Coste to nie tylko hotel otoczony winnicą, ale właściwie, stale rosnąca galeria sztuki. Każdego roku, od otwarcia w 2011 roku, architekci i artyści zapraszani są do tworzenia dzieł site-specific, inspirowanych tym wyjątkowym miejscem. Znajdują się tu dzieła takich artystów i architektów jak: Frank Gehry, Tadao Ando, Louise Bourgeois, Jenny Holzer, czy Ai Weiwei’a, rozsiane po całym 500-hektarowym terenie.
Niemeyerowski pawilon składa się z audytorium na 80 miejsc, zamkniętym w białym betonowym walcu, który połączony jest z galerią w kształcie łzy, o szklanych ścianach i powierzchni 380 metrów kwadratowych. Osadzony w pagórkowatym krajobrazie Prowansji, znajduje się w zagłębieniu winnic otaczających hotel. Można do niego dotrzeć ścieżką, która wije się leniwie wśród winorośli i wchodzi do pawilonu, mijając płytki basen, w którym odbija się światło. To motyw znany z wcześniejszych budowli Niemeyera. Podobnie, konfrontacja litego elementu w kształcie walca z przeszklonym pawilonem, jest parafrazą centrum kulturalnego w Le Havre, które architekt ukończył w 1983 roku.
Inspirowany kobiecymi kształtami
Pawilon w winnicy jest jednym z wielu budynków zaprojektowanych przez Niemeyera we Francji. Podczas brazylijskiej dyktatury wojskowej udał się na wygnanie do Paryża i mieszkał na Boulevard Raspail przez prawie 20 lat. Zaprojektował tu między innymi: siedzibę Partii Komunistycznej, siedzibę gazety L’Humanité, Centrum Kultury w Le Havre, budynek Rady Pracy w Bobigny i prywatny dom w St. Tropez. Nawet po powrocie do Rio de Janeiro zawsze powtarzał, że opuści swoje rodzinne miasto tylko dla Paryża.
Po 2006 roku Oscar Niemeyer był już coraz słabszy, ale to nie powstrzymało go przed poślubieniem swojej 60-letniej asystentki Very Lucii Cabreiry, w wieku 98 lat. W 2011 roku właściciel Hotelu i winnicy Château La Coste odwiedził jego studio w Rio de Janeiro, przy plaży Copacabana, aby porozmawiać o projekcie.
To jeszcze nie koniec
Prowansalski projekt prawdopodobnie nie będzie końcem realizacji projektów Niemeyera. W Brazylii apetyt na jego pośmiertne projekty, duże i małe, wydaje się nienasycony. Rok po śmierci mistrza, jego biuro, które było już wtedy prowadzone przez wdowę, wraz z wnuczką Niemeyera, nieżyjącą już Aną Elisą Niemeyer (również architektem), podjęło kilka dużych projektów, w tym park badawczy w północnej Brazylii i akwarium planowane dla nadmorskich przedmieść Rio de Janeiro. Najnowszy zrealizowany pawilon w Château La Coste zainaugurowano na początku kwietnia tego roku.
Oscar Niemeyer (1907–2012)
Legenda światowej architektury modernistycznej, zdobywca nagrody Pritzkera jest jednym z najbardziej znanych architektów XX wieku. Jego projekt stolicy Brazylii, a także siedziby Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku to jedne z najpopularniejszych dzieł architektonicznych na świecie. Długa kariera architektoniczna Niemeyera rozpoczęła się w latach 30. XX wieku, kiedy był młodym asystentem w zespole nadzorowanym przez Le Corbusiera, projektującym brazylijskie ministerstwo edukacji w Rio de Janeiro.
W latach 40. poznał Juscelino Kubitscheka, ówczesnego burmistrza Belo Horizonte, miasta, w którym zaprojektował swoje pierwsze samodzielne budynki. Kiedy Kubitschek został prezydentem Brazylii, mianował Niemeyera architektem swojej nowej stolicy, Brasilii. Jako komunista Niemeyer wyjechał z kraju w 1964 roku, kiedy rząd przejęło wojsko. Na wygnaniu zbudował w Paryżu siedzibę Francuskiej Partii Komunistycznej – jest z pewnością jedynym architektem, który otrzymał zarówno Nagrodę Pritzkera, jak i Pokojową Nagrodę Lenina. „Był wirtuozem przestrzeni. Miał wrodzony talent do zmysłowości, budował pozornie płynne formy z betonu” – mówiła o Niemeyerze Zaha Hadid.
